Algemene Beschouwingen
Tijdens de statenvergadering van woensdag 8 juni 2022 hebben we onze Algemene Beschouwingen gehouden. In de Tweede Kamer gebeurt dat steevast in september, vlak na Prinsjesdag waarop de regering de Begroting presenteert. In de Provincie houden we dit belangrijke debat bij de vaststelling van de Kadernota, die de kaders voor de Begroting geeft.
Kadernota 2023 - 2026
Het fietsseizoen is weer begonnen! Op de wielrenfiets fiets ik graag de hele provincie door. Van te voren maken we meestal een koers en kiezen de mooiste routes uit. Het is genieten om te fietsen door de bossen op de Utrechtse heuvelrug en over de vliegbasis Soesterberg. Of via de Vinkeveense plassen naar de heide in Hilversum. En vergeet vooral niet naar het westen van de provincie en dan over de Lekdijk weer terug.
Het maakt nogal uit of er mee- of tegenwind is. Met meewind bereiken we sneller het doel en staat er een koud biertje klaar. Met tegenwind gaat het toch allemaal wat minder makkelijk en op Lekdijk doen we er dan toch een stuk langer over.
Vandaag hebben we het over de kadernota waar plannen van het college voor onze provincie worden gepresenteerd. We zien dat wordt voortgebouwd op transities die de afgelopen drie jaar in gang zijn gezet en er wordt hard gewerkt aan een gezonde leefomgeving. Zo heeft de provincie veel bereikt als het gaat om schone mobiliteit en geluid- en luchtkwaliteit.
Ook complimenten voor het lef wat het college toont om daadwerkelijk scherpe keuzes te maken. We zien grote ontwikkelingen en resultaten in de mobiliteitstransitie, woontransitie, energietransitie en natuurtransitie. Wij zijn ook blij dat college vooruit durft te kijken naar een groeisprong in 2040.
Toch is er ook tegenwind. We kampen met een stikstofcrisis en we herstellen nog van de Coronacrisis. En wat te denken van de ongekende oorlog in Oekraïne, waar vrede, vrijheid en veiligheid met voeten wordt getreden. Naast de verschrikkelijke humanitaire ramp die zich daar voltrekt, zijn de geopolitieke en economische gevolgen ook in onze provincie op onze inwoners merkbaar. Zo zijn de energieprijzen enorm gestegen en is er schaarste aan grondstoffen. Grote complimenten voor de voortvarendheid waarmee de Commissaris samen met gemeenten zorgt voor goede en voldoende opvangplekken voor onze Oekraïense medemensen en ook ons eigen provinciehuis daarvoor beschikbaar heeft gesteld. Dank voor getoonde solidariteit en concrete hulpvaardigheid!
In de afgelopen jaren heeft de ChristenUnie met regelmaat aandacht gevraagd voor de bestaande (zij het in de huidige fase) passieve vriendschapsband met Guandong. Wat onze fractie betreft moeten we de vriendschapsbanden verbreken. Samenwerken met de Chinese overheid - onder wiens regime Oeigoeren gediscrimineerd, onderdrukt, vernederd en in kampen opgesloten worden - heeft niets meer te maken met democratische waarden. Human Rights Watch stelde in een rapport in 2021 dat China misdaden pleegt tegen de menselijkheid. Wat heeft het laatste overleg met het Rijk over de verhouding met China op landelijk en provinciaal niveau opgeleverd? Wanneer kunnen we een voorstel van GS verwachten op dit thema?
Het gaat om grote vraagstukken en omvangrijke problemen, waarvan sommigen niet direct oplosbaar zijn. Laten we niet wegkijken, maar op de schaal waarop dat kan, verantwoordelijkheid nemen en goede keuzes maken.
Terug naar de provinciale tekentafel. In de afgelopen jaren heeft de ChristenUnie meermaals aandacht gevraagd voor de grote transities. En dat zullen we ook vandaag niet nalaten.
Woontransitie
Er is versnelling gebracht in het realiseren van woningen. Dat is hard nodig, want het is echt een gigantische opgave. Maar er is ook tegenwind. De ambitie van het realiseren van 10.000 woningen is nog niet gelukt.
Een van de redenen is beschikbare capaciteit bij gemeenten. De flexpool voor gemeenten bestaat nu vooral uit de constructie dat gemeenten expertise inhuren en vervolgens de kosten declareren. In tijd van krapte werkt dit niet. Kan de provincie daadwerkelijk medewerkers met expertise wegzetten bij gemeenten? Dat levert waarschijnlijk meer slagkracht op.
Als er wordt bijgebouwd in onze provincie is het belangrijk dat het groen mee groeit. Goed dat hier extra geld voor vrijgemaakt wordt. Mooi ook om te zien dat het concept groen groeit mee overgenomen is door het Rijk.
Het Rijk brengt op dit moment veel plannen over ruimtelijke ordening naar buiten. Zo wordt er een coördinerende rol van de provincie naar gemeenten gevraagd als het gaat om huisvesting van de meest kwetsbaren. Heeft het college hier kennis van genomen en wat betekent dit (financieel) voor de provincie?
Mobiliteittransitie
Als het gaat om de mobiliteitstransities wordt veel aandacht besteed aan het schoon, stiller, zuiniger en gezonder maken van mobiliteit. We zijn we blij dat wordt ingezet op ketenbereikbaarheid en er steeds meer doorfietsroutes worden aangelegd.
Het stimuleren van hoogwaardig OV zien wij als belangrijke taak van de provincie. Als we willen opschalen , zien we toch wat vertragende factoren. Er is namelijk een gebrek aan chauffeurs. We vinden het belangrijk dat de provincie een goede opdrachtgever is, daarom pleiten we ervoor om goede arbeidsvoorwaarden als voorwaarden te stellen in de concessie. Gelukkig is recent hierover een motie statenbreed aangenomen.
Natuurtransitie
Bij de natuurtransities zien we dat landbouw en natuur goed met elkaar kunnen worden verweven. Er is meer en beter natuur door agrarisch natuurbeheer. Ook de hulp van plattelandscoaches draagt hier aan bij. Het is goed om te zien dat dit instrument, wat destijds door ChristenUnie en SGP is aangedragen, nu echt van de grond komt, en boeren verder helpt in een veelvoud aan onderwerpen.
Toch is er ook tegenwind. Niet in de laatste plaats door de stikstofcrisis. De effecten van het stikstofoverschot worden voor de terrein beherende organisaties steeds meer en beter zichtbaar. Door het kabinet wordt een grootscheepse verbouwing van ons land aangekondigd, omdat instandhoudingsdoelen niet binnen bereik komen. Daarbij wordt het vizier volop op de landbouw gericht. Het levert grote spanningen op die ook in onze provincie spelen. Wij waarderen de aanpak en insteek van dit college en hebben daar ook met meerdere moties geprobeerd een zet in de goede richting te geven. We roepen de gedeputeerde nogmaals van harte op om koers te houden: Blijf in gesprek met alle betrokken partijen, hou de instandhoudingsdoelen als focus en zoek actief in alle sectoren naar stikstofreductie. En ook hier willen we nog een keer aandacht vragen voor de PAS-melders. Voor hen moet er echt zicht op legalisering komen! Daarnaast worden ook de doelen vanuit de Kaderrichtlijn Water steeds dringender omdat de deadline in zicht komt en de doelen (nog) niet altijd.
Wat uitbreiding van hectares NNN en de groene contour betreft, zit er heel weinig schot in de zaak. We zijn weinig opgeschoten en het blijkt moeilijk vanwege het eigenaarschap van gronden en de druk op de schaarse ruimte.
We zijn trots op de Voedselagenda, die in 2021 is gelanceerd. Er wordt hard gewerkt aan het versterken van de korte keten, en het stimuleren van gezonde en duurzame consumptie in onze provincie. We kijken uit naar de Voortgangsrapportage, wanneer kunnen we die tegemoet zien?
Energietransitie
In de ongeveer drie jaar met dit college is er een enorme stap naar voren gezet op het klimaatbeleid en de energietransitie. Op alle terreinen is de inzet van de provincie versterkt. De ChristenUnie is daar blij mee. Onze fractie heeft daarbij specifiek de vinger gelegd bij een energietransitie die voor alle inwoners haalbaar is, het ondersteunen van de gemeenten in de warmtetransitie en de voorbeeldfunctie van de provincie zelf. Ook op die specifieke vlakken is de provincie zichtbaar geworden en wordt nog altijd hard gewerkt.
Helaas is er tegenwind en is de energietransitie ook voor onze fractie een hoofdpijndossier. Veel laaghangend fruit is geplukt en op alle terreinen zien we dat het lastiger wordt om vooruit te komen. De tegenstellingen in het debat worden door partijen op de uiterste flanken gretig gebruikt om de verschillen te vergroten. Wij geloven er niet zo in dat die tegenstellingen echt zo groot zijn. Eerder al pleitten wij ervoor om vooral goed te blijven luisteren naar de twijfelende meerderheid met zorgen over zowel grootschalige opwek van energie op land als over de steeds beter zichtbare klimaatverandering. Gebruik de kracht van juist deze grote groep burgers.
Onze fractie maakt zich daarnaast grote zorgen over de explosief gestegen energieprijzen. Daarmee wordt het belang van energiebesparing groter dan ooit. Welke mogelijkheden ziet de gedeputeerde om hier als provincie een serieuze stap vooruit te zetten? Wij denken bijvoorbeeld aan de actie van de provincie Gelderland waar een grote isolatieslag bij sociale huur wordt versneld door een subsidie te verstrekken. Hiervoor is in totaal maar liefst 20 miljoen euro voor vrijgemaakt. Is een dergelijke aanpak te vertalen naar de provincie Utrecht?
Cultuur en erfgoed
Er is dit jaar een €1.000.000 nodig voor onderhoud van molens. Dit is echt een acuut probleem. Goed de het college hierop investeert. Verder geven we vooruitlopend op de BEM vergadering al complimenten voor de stukken over het maritiem erfgoed en het voorstel voor een platform maritiem erfgoed. De ChristenUnie fractie ziet ook heel veel kansen voor een centraal platform voor religieus erfgoed waarbij bundeling van krachten en kennis plaatsvindt. Hoe kijkt het college hier naar?
Provinciale organisatie
Het mooie is dat de provinciale organisatie steeds meer op orde komt. Er is heel hard gewerkt aan de programma’s Versterking Financiële Functie en BVBeter. Wel is het (gekwalificeerd) personeelsgebrek een 'stille ramp' en zorgt inmiddels voor de nodige vertraging van veel opgaven. Wat en hoe gaat het college dat probleem aanpakken wetende dat dekrapte alleen maar toe zal nemen?
We noemen opnieuw het netwerk omgevingsgericht werken. Het is zo belangrijk dat de provincie integraal en gebiedsgericht omgevingsgericht gaat werken. We zien helaas dat dat de kadernota nog sectoraal is opgezet en de term ‘omgevingsgericht’ is geen enkele keer terug te vinden in de kadernota. Komt het omgevingsgericht werken nu echt grootschalig van de grond (en is de organisatie er wel klaar voor?
Tot slot. We vragen ons af of alle ruimtelijke plannen überhaupt passen in onze provincie. “Niet alles kan”, lijkt eerder realistischer. Daarom overwegen we op 29 juni een motie in te dienen met de opdracht aan het college tot een ruimtelijke doorrekening van alle opgaven, die ten uitvoer gebracht moeten worden en moeten landen in onze schaarse provinciale ruimte.
Voorzitter ik wil nu echt afsluiten.
· Complimenten voor wat al is bereikt
· Heb bij de verschillende transities oog voor haalbaarheid en draagvlak
· Heb oog voor de positie van kwetsbaren zoals mensen met een smalle beurs (binnenland) of onderdrukten (buitenland)
· We verwachten op deze punten daadkracht van de provincie. Tijd van afwachten ligt achter ons. Recente crises en geopolitieke ontwikkelingen zijn hiervan het bewijs.
Ik wens u, het college, PS en ambtelijke organisatie meewind, wijsheid en Gods zegen bij de uitvoering van de plannen.
