Natuur en stikstof

Natuur en stikstof

De ChristenUnie wil dat ook volgende generaties kunnen genieten van de grootsheid van Gods schepping. Juist in de natuur zien we die grootsheid. In coronatijd hebben veel mensen de weg naar de natuur gevonden. De explosieve toename aan recreatief gebruik had echter ook een keerzijde: er vond meer verstoring van de natuur plaats. Verder zien we overal om ons heen dat milieuvervuiling de natuur aantast, dat de biodiversiteit (soortenrijkdom) afneemt en dat natuur vaak in de verdrukking komt door economische activiteiten. De waarde van de natuur, in zichzelf en voor mens en dier, is niet in geld uit te drukken. En toch zien we dat we als rentmeesters van de schepping te lang over de grenzen heen zijn gegaan. We moeten terug naar goed rentmeesterschap.

Een urgent en complex thema met grote impact waarin we die weg terug zoeken, is de stikstofcrisis. In 2015 kwam er de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS), maar de rechter heeft deze werkwijze in 2019 verboden, omdat de natuur beter moet worden beschermd dan met de PAS zou gebeuren. Sindsdien houdt stikstof Nederland in zijn greep. Er is maar één manier om uit de crisis te komen en dat is door de balans tussen de schepping en onze welvaart te herstellen. Dat vraagt om rechtvaardige keuzes, waarbij iedereen verantwoordelijkheid moet nemen om de uitstoot van stikstof terug te dringen.

Wij zijn ervan overtuigd dat de enige manier om uit de stikstofcrisis te komen is door te werken aan duurzaam natuurherstel en grenzen te stellen aan de manier waarop we onze welvaart hebben ingezet. Als provinciale overheden zijn wij verantwoordelijk voor natuurbeleid en willen we ons inzetten voor robuuste natuur. Daarvoor is het onder andere nodig dat de stikstofuitstoot drastisch wordt verminderd.

De afgelopen jaren zijn diverse maatregelen genomen om de stikstofuitstoot terug te dringen, maar het is nog niet voldoende om de natuur te herstellen en perspectief te bieden aan inwoners en ondernemers. De tot dusver genomen maatregelen stonden daarvoor nog teveel in het teken van doorgaan op de oude weg: het inzetten van de opbrengsten om nog meer te intensiveren in mobiliteit, overconsumptie en bedrijvigheid. Wel zijn er meer middelen vrijgemaakt voor natuurherstel. Dat moet anders.

In de plannen die we maken kijken we niet alleen naar wat er niet kan, maar ook naar wat er wel kan en wat er belangrijk is voor een vitaal buitengebied. Die keuzes maken we niet vanachter de tekentafel, maar met boeren en andere ondernemers, gemeenten, natuurbeheerders, inwoners en bedrijven samen.

Natuurinclusieve samenleving

De ChristenUnie streeft naar een natuurinclusieve samenleving waarbij de natuur geen sluitstuk is maar een uitgangspunt. We vinden het belangrijk dat er zorgvuldige regels zijn die de natuur beschermen, die de belangen van de natuur eerlijk afwegen tegen andere belangen. Natuurinclusiviteit moet daarbij het uitgangspunt zijn. We zullen moeten leren leven met een veranderend klimaat en onze natuur en het beheer daarvan hierop inrichten. Dit geldt voor zowel de stedelijke, natuur- als voor plattelandsgebieden.

Een goed natuurbeleid kan niet zonder langjarige kaders voor doelen en vergoedingen, een adequate ruimtelijke sturing, een passende beloning voor geleverde diensten en een intensieve samenwerking tussen overheid, terreinbeherende organisaties, boeren en particulieren. De ChristenUnie vindt het belangrijk om ook samen te werken met de waterschappen om het watersysteem verder te versterken en toekomstbestendig te maken.

De ChristenUnie wil dat de provincie:

  • …inzet op een natuurinclusieve samenleving waarbij aandacht voor natuur en biodiversiteit
  • het uitgangspunt is.
  • …verstening van de leefomgeving tegengaat door de samenwerking met Stichting Steenbreek te versterken en gemeenten uit te dagen hier ook mee aan de slag te gaan.
  • …zorgt voor een betere samenhang van natuur- en klimaatbeleid: klimaatadaptatie krijgt de juiste prioriteit in het natuurbeleid.
  • …het Deltaplan voor de boerenlandvogels uitvoert, samen met boeren en agrarische collectieven. Uit natuurrapportages blijkt dat het vooral slecht gaat met weidevogels en akkervogels. De Rijksoverheid wil de bescherming van weidevogels een extra stimulans geven en provincies moeten daarop inspelen.
  • ….bijdraagt aan de uitvoering van het Deltaplan biodiversiteit, onder andere door het jaarlijks organiseren van een Biodiversiteitsdag, waarop professionals en vrijwilligers elkaar ontmoeten en ideeën uitwisselen.
  • …hoge prioriteit geeft aan de bestrijding van exoten, omdat invasieve soorten voor veel schade zorgen.

Natuurontwikkeling

Provincies zijn verantwoordelijk voor het natuurbeleid en geven hier met een gebiedsgerichte aanpak invulling aan. Het Natuurnetwerk Nederland (NNN), met daarin de Natura 2000-gebieden, is een samenhangend netwerk van natuurgebieden. De ChristenUnie vindt dat de overheid de gemaakte afspraken over beheer en ontwikkeling van die gebieden moet nakomen: we zijn er geen voorstander van om, als het ons economisch niet uitkomt, deze gebieden op te geven of een natuurnetwerk maar half aan te leggen. Juist in die gevallen moeten we samen met het omliggende gebied kijken op welke manier uitbreiding en adequate bescherming van de natuur kan plaatsvinden. Dat zou kunnen zijn door vervuilend verkeer weg te houden, door te werken aan schoner water of door een bedrijf in de directe nabijheid op te kopen. Maatwerk is hier per gebied nodig.

Met de landelijke Bossenstrategie zorgt de provincie Utrecht voor bomen. Meer bos is nodig voor de biodiversiteit en voor het vastleggen van kooldioxide. De omvang en de kwaliteit van bossen staan onder druk, daarom streven de Rijksoverheid en de provincie Utrecht naar een uitbreiding van het bosareaal met minimaal 10%. Op de gronden binnen het Nationaal Natuurnetwerk streven we naar maximale biodiversiteit, dus inheemse bomen.

We zetten in op herstel van houtwallen, singels en hagen (met vergoeding voor de boer). Onze ambitie is dat ongeveer 10% van het landschap hieruit bestaat, zodat dat een groene dooradering van het landschap is. We zorgen voor structureel meer groen op en rond bedrijventerreinen en langs de gemeentelijke-, provinciale- en rijksinfrastructuur.

Hout is een klimaatneutrale bouwstof, die in de toenemende vraag naar grondstoffen goed uit onze eigen provincie kan komen. De mogelijkheden voor meer productiebossen kunnen worden onderzocht.

De ChristenUnie vindt dat de provincie:

  • …houtbouw kan stimuleren, als klimaatneutrale bouwstof.
  • …als taak heeft om de ontwikkeling van het NNN in 2027 te voltooien en hieraan prioriteit te geven. Een kwalitatief goed functionerend NNN en robuuste ecologische verbindingszones zijn nodig om natuurgebieden met elkaar te verbinden.
  • …. meewerkt aan een robuuste ecologische verbinding tussen de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe, een ‘groene corridor’ via de bosrijke landgoederen van de Gelderse Vallei, het liefst met een ecoduct over de A1 bij Terschuur.
  • …zorgt moet dragen voor bescherming van de Natura2000 gebieden, waarvoor we een internationale verantwoordelijkheid dragen. De kernkwaliteiten van de Nederlandse landschappen en aardkundige monumenten verdienen een wettelijke bescherming. De bescherming moet niet gebeuren door één methodiek over alle gebieden uit te rollen, maar door per natuurgebied te kijken wat er gedaan kan worden om tot een goede bescherming te komen. Daarbij moet van alle bronnen van vervuiling een bijdrage worden gevraagd.
  • …in de Omgevingsvisie de waarden van stilte en duisternis als ‘te beschermen waarden’ opneemt en gebieden aanwijst waar deze daadwerkelijk nog beleefd kunnen worden.

Recreatieve natuur

Het reguleren van de recreatieve druk is één van de uitdagingen waar de provincie voor staat. Door nieuwe recreatiegebieden te creëren buiten natuurgebieden en dit te combineren met de woningbouwopgave (wonen in het groen) en de aanleg van nieuwe bossen, is het mogelijk om langbouwgrond om te vormen op locaties waar stikstofuitstoot verlaagd moet worden, of waar bodemdaling moet stoppen.

Een nationaleparkenstrategie is nodig om de recreatieve druk op de nationale parken te verminderen en is een kans om de nationale parken verder op de kaart te zetten. Het Rijk heeft hierbij nadrukkelijk een rol en onze provincie moet een belangrijke partner zijn. Toegankelijke natuur en een uitgebreid netwerk van fiets- en wandelpaden die goed op elkaar aansluiten zijn belangrijk.

De ChristenUnie ondersteunt het burgerinitiatief van het Geopark Heuvelrug Gooi en Vecht en ziet dit als een versterking van de Unesco-status van het Nationaal Park Heuvelrug.

Faunabeheer en jacht

De ChristenUnie vindt het verantwoord om jacht toe te staan als onderdeel van goed faunabeheer. Het is een illusie dat we de natuur in Nederland helemaal de vrije hand kunnen geven. Beheer van flora en fauna is soms nodig om te voorkomen dat een populatie de draagkracht van een gebied te boven gaat. Nadenken over het doden van dieren begint met de vraag of er economische of ecologische schade is, en op welke wijze deze schade kan worden voorkomen. De uitkomst daarvan is bepalend voor beheersmaatregelen, waarvan de jacht er één kan zijn.

We hechten daarbij aan transparantie. Er moet sprake zijn van planmatig beheer op basis van tellingen vooraf en verantwoording achteraf. Het vernietigen van geschoten wild is een onacceptabele vorm van voedselverspilling. Planmatig beheer door afschot moet hand in hand gaan met benutten van vlees. De ChristenUnie daagt jagers uit om ervoor te zorgen dat geschoten wild in de voedselketen wordt opgenomen.

De ChristenUnie wil dat de provincie:

  • …een regeling opstelt die het voor boeren makkelijker en goedkoper maakt om wildschade te kunnen opgeven.
  • …beschikt over voldoende menskracht voor vergunningverlening en handhaving.
  • …zorgt voor een strikte bescherming voor wilde ganzen (die bij ons overwinteren) en een  doordachte bestrijding van verwilderde ganzen (die bij ons overzomeren).
  • …voedselverspilling tegengaat door het opnemen van geschoten wild in de voedselketen.  

 

Stikstof: iedereen draagt bij

De ChristenUnie vindt dat álle sectoren fors en evenredig moeten bijdragen aan het verminderen van de stikstofuitstoot. De schuld en verantwoordelijkheid van de ontstane crisis ligt niet bij één sector, maar is een maatschappelijk probleem; het gaat ons allemaal aan. En we hebben onze verantwoordelijkheid te lang niet genomen. Door iedereen proportioneel bij te laten dragen aan de oplossing, zorgen we voor een eerlijke verdeling.

In een stikstofgevoelig gebied, zoals rondom een Natura2000-gebied, komen alle belangen van partijen (landbouw, industrie, natuur, wonen) bij elkaar. Binnen dat gebied moeten dan ook de juiste afwegingen worden gemaakt om het herstel in gang te zetten. Als we ruimte hebben om nieuwe projecten te ontwikkelen, laten we dit niet bepalen door degene met de grootste portemonnee, maar bepaalt het maatschappelijk belang waar de ruimte voor ingezet kan worden.

Ondernemers hebben veel expertise over hoe zij stikstofreductie kunnen behalen. Overheden kunnen hen daarbij helpen. Tegelijkertijd staan ondernemers bloot aan vele ongewenste marktprikkels en niet-aflatende druk van rendementsverwachtingen. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen is een groot goed, maar nog geen gemeengoed. Overheden zijn geroepen recht te doen en te beschermen wat bescherming verdient.

 De ChristenUnie wil daarom dat…

  • …alle sectoren evenredig bijdragen aan een forse reductie van de stikstofuitstoot.
  • …het behalen van de natuurdoelen centraal staat bij de stikstofopgave.
  • …de provinciale gebiedsprocessen leidend zijn voor het stikstofbeleid. Hierbij combineert de provincie opgaven en sluit zij aan bij bestaande overlegstructuren.
  • …in de gebiedsaanpak wordt vastgesteld wie welke reductie moet leveren en voorstellen worden gedaan voor de verdeling van de schaarse stikstofruimte.

 

Natuurherstel en emissievergunningen

Natuurherstel vraagt meer dan vermindering van de stikstofuitstoot alleen. Ook waterpeilbeheer en onderhoud zijn van belang voor een goede staat van instandhouding van onze natuur. Desalniettemin is en blijft er een grote opgave om stikstof te reduceren. De schaarse stikstofruimte moet eerlijk worden verdeeld, waarbij natuurherstel, het helpen van PAS-melders en het weer mogelijk maken van woningbouw voorop staan - in deze volgorde. Wij willen dat de keuzes voor toewijzing van deze stikstofruimte in de gebiedsprocessen gemaakt worden.

Doordat elke nieuwe ontwikkeling niet mag leiden tot meer stikstof in de natuur, moet compensatie gezocht worden door bestaande activiteiten te stoppen of op andere wijze in te richten, zodat de stikstofuitstoot afneemt.

Heel veel vergunningen zijn niet op orde. Als deze vergunningen allemaal gelegaliseerd worden, gaat dat op papier enorm veel stikstofruimte kosten. De grote vraag is waar die stikstofruimte vandaan moet komen. Als er eenmaal stikstofruimte is weggeven, kan die niet meer terug worden genomen. Er moet worden voorkomen dat lukraak boeren worden opgekocht ten gunste van de industrie en andere bedrijvigheid. De handel in stikstofrechten is niet rechtvaardig, omdat dan degene met de grootste portemonnee bepaalt. De provincie steunt boeren in de transitie van hun bedrijfsvoering om stikstofreductie te realiseren. Om de noodzakelijke fundamentele veranderingen te bewerkstelligen is van cruciaal belang dat supermarkten, agro-industrie, banken en consumenten hun volle verantwoordelijkheid nemen en hierop niet-vrijblijvend worden aangesproken. Hierbij worden de minder draagkrachtige consumenten niet uit het oog verloren.

De ChristenUnie vindt dat…

  • …de provincies een actieve rol kunnen spelen om de PAS-melders met voorrang te legaliseren. Deze ondernemers hebben in het verleden geen vergunning aan hoeven vragen, maar hun bedrijven zijn in 2019 opeens ‘illegaal’ geworden en staan sindsdien in de kou.
  • …de provincie marktwerking met vergunningen moet voorkomen. Vrije marktwerking met stikstofrechten is geen goed vertrekpunt voor de gebiedsprocessen. Voorkomen moet worden dat de ondernemer of particulier met het meeste geld bepaalt wat er gebeurt. Alle vergunningverlening verloopt via een provinciale stikstofbank.
  • …de provincie ervoor moet zorgen dat voldoende bedrijven een meetsysteem krijgen om hun emissie te meten. Zo kan worden vastgesteld of doelen worden gehaald. Daarmee wordt ook duidelijk in hoeverre innovatieve maatregelen werken.
  • …de focus bij boeren moet worden verplaatst naar blijvers in plaats van stoppers. De provincie gaat (samen met het Rijk en Europa) via een gebiedsgerichte aanpak ondersteunen bij en werken aan nieuwe randvoorwaarden en verdienmodellen voor boeren, zodat zij  nieuwe of andere kansen kunnen oppakken. 
  • …gebiedsgerichte maatregelen om de stikstofuitstoot te verminderen met alle belanghebbenden in een gebied moeten worden gezocht en niet zonder overleg vanuit de landelijke of provinciale overheid worden opgelegd.
  • …landbouwgrond van opgekochte bedrijven bij voorkeur beschikbaar moet blijven voor de agrarische sector en voor de gebiedsgerichte aanpak om daarmee een duurzaam perspectief te bieden aan boeren die hun bedrijf voort willen zetten.
  • …boeren die zich inzetten voor natuurherstel en de versterking van biodiversiteit een ruimhartige en structurele beloning verdienen.