Water en land

Door klimaatverandering hebben we te maken met extreme neerslag en langdurige droogte. In natuurgebieden vallen regelmatig beken, vennen en moerassen droog. Gewassen verdorren tijdens droge periodes op het land. Op steeds meer plekken wordt de landbouw ernstig belemmerd door verzilting.

Drinkwaterbedrijven luiden de noodklok over onze drinkwatervoorraden. In steden zorgt hittestress steeds vaker voor problemen. Ons klimaat verandert radicaal. Dat vraagt een radicale inzet om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen, evenals radicale oplossingen en maatregelen om de effecten van klimaatverandering tegen te gaan. Hiervoor is een waterhuishouding nodig met een nieuwe balans in het vasthouden, bergen en afvoeren van water. Dat vraagt tegelijk om een aanpassing van de openbare ruimte, met minder verharding en meer ruimte voor water en groen.

Water

In een laaggelegen land als Nederland is de bescherming tegen overstromingen cruciaal. De ChristenUnie ondersteunt daarom voluit het werk in het Deltaprogramma. Hierin werken alle overheden samen aan het vergroten van de veiligheid. Wij willen dat de provincie bij ruimtelijke ordening meer rekening houdt met waterveiligheid en de staat van de bodem. Waterbelangen moeten sturend zijn bij allerlei keuzes rond ruimtelijke ontwikkelingen. De bodem moet geschikt zijn om die keuzes te faciliteren.

Waterhoeveelheid

Het is nodig dat Utrechters in droge periodes opgeroepen worden om hun watergebruik aan te passen. De provincie werkt met waterschappen en gemeenten aan allerlei projecten om het water veel langer in de eigen regio vast te houden. De provincie kan bij het maken van ruimtelijke plannen veel meer gebruik maken van de waterkennis van de waterschappen.

Het beleid voor het grondwater kan beter worden afgestemd op het beleid voor het oppervlaktewater, want het gaat om hetzelfde watersysteem. Het is op veel plekken hard nodig dat we de natuurlijke watersystemen herstellen. Zo kunnen we in natuurgebieden gebiedseigen water gebruiken. We moeten ’s winters zowel grondwater als zo veel mogelijk oppervlaktewater bewaren voor de zomer.

Waterkwaliteit

Het creëren van schone, biodiverse en ecologisch gezonde watersystemen vereist veel aandacht van de provincie en de waterschappen. Ze leggen bijvoorbeeld natuurvriendelijke oevers aan en beperken de uitstoot van milieuvervuilende stoffen. Bij het verlenen van vergunningen voor bedrijven zorgt de provincie ervoor dat milieuverontreiniging zoveel als mogelijk wordt voorkomen. Bestaande vergunningen worden regelmatig opnieuw bekeken om te kijken of deze nog voldoen en of het nodig is om nieuwe eisen op te nemen voor nieuwe stoffen.

De waterkwaliteit voldoet op veel plaatsen nog niet aan het gewenste niveau, ook al zijn er grote stappen gezet in het inzamelen en zuiveren van afvalwater. De provincie moet de komende jaren verder werken aan maatregelen die nodig zijn om aan de eisen van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) te voldoen. De ChristenUnie wil dat de provincie scherpere eisen stelt aan bedrijven omVerkiezingsprogramma ChristenUnie provincie Utrecht ongewenste verontreiniging van oppervlaktewater en grondwater terug te dringen. Bijvoorbeeld door mest, microplastics en medicijnresten in het water te voorkomen.

Drinkwater

De toenemende droogte en de stijgende vraag naar drinkwater zet de drinkwaterwinning onder druk. Daarom is het belangrijk om nieuwe winningslocaties te zoeken en zo veel mogelijk kraanwater te besparen met innovatieve oplossingen. Er zijn voldoende regen- en grijswatersystemen op de markt die voldoen aan wet- en regelgeving en die passen in de meeste woningen. Bij die systemen wordt geen drinkwater meer gebruikt voor bijvoorbeeld het spoelen van het toilet. De provincie kan het invoeren van de regenwater- en waterrecyclesystemen stimuleren, bijvoorbeeld door deze op te nemen in de regionale woonakkoorden en door een actieve bijdrage leveren in de informatievoorziening. In samenwerking met gemeenten kan een subsidieregeling worden geopend om tegemoet te komen in de installatie- en aanschafkosten. Het meest efficiënt is om nieuwbouwwoningen direct te voorzien van een regen- of grijswatersysteem. Op deze manier kan er veel drinkwater worden bespaard en regenwater worden vastgehouden. In het verleden is dit uitgetest in Leidsche Rijn. De ChristenUnie wil graag nieuwe proeven hiermee mogelijk maken, zodat kostbaar drinkwater alleen dáár gebruikt wordt waar het echt nodig is.

Waterschappen

Landbouw, natuur en bebouwing in een gebied stellen elk hun eigen eisen aan het waterbeheer. De provincie stelt duidelijke regels en normen op, zodat waterschappen kunnen zorgen voor voldoende zoet water. Het gaat op de lange termijn niet meer lukken om in alle laaggelegen polders alle waterpieken buiten de deur te houden en overal voldoende zoet water aan te voeren in droge tijden. We moeten ons voorbereiden op wonen en werken in gebieden die enkele dagen per jaar blank staan.

Klimaatadaptatie begint met klimaatacceptatie: we moeten weer leren om te leven met het water. De regel ‘peil volgt functie’ is niet meer houdbaar. Water en bodem moeten leidend worden bij welke functie op welke plek verstandig is. Dit betekent ook dat in de diepere delen van polders niet gebouwd wordt: dat is de plek die nodig is om een teveel aan water te bergen.

De agrarische bedrijven moeten genoeg ruimte en mogelijkheden houden om hun bedrijf goed te kunnen laten draaien. Tegelijkertijd moet er ruimte zijn voor natuur(herstel) en ruimte om te wonen. Tussen al deze belangen moet soms scherp worden gekozen. Dat is echter de enige weg naar een volhoudbare toekomst.

De ChristenUnie ziet graag dat de provincie:

…een ‘waterbalans’ maakt als basis onder het beleid. Hoeveel regen valt er? Wat stroomt er de provincie binnen, hoeveel wordt er verbruikt en hoeveel stroomt er weg? Hiermee moet zichtbaar worden waar de knelpunten zitten en waar mogelijke oplossingen zijn.
…zoekt naar concrete en gebiedsgerichte oplossingen om in lage gebieden veilig te kunnen wonen en werken. Hierbij wordt gedacht aan bouwen op terpen, wegen op dijken en drijvende woningen. De provincie zorgt voor pilots in laaggelegen gebieden waar we ons moeten voorbereiden op periodes met wateroverlast.
…de diepst gelegen delen van polders reserveert voor waterberging. Bijvoorbeeld in combinatie met natuur of energieopwekking. Samen met betrokken bewoners en waterschappen wordt bekeken wat dit betekent voor al aanwezige bebouwing en agrarische bedrijven.
…met de Waterschappen een gezamenlijk actieplan maakt voor de volledige uitvoering van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Het water dient uiterlijk in 2027 aan de kwaliteitseisen van de KRW te voldoen.
…het verziltingsprobleem aanpakt door gewassenteelt te stimuleren die verzilting tegengaat én door onderzoek te doen naar gewassen die gedijen in zilte omgevingen.
…zorgt voor een goede afstemming met gemeenten en waterschappen bij de planning van nieuwe woonwijken en bedrijventerreinen. Water en bodem zijn sturend bij de keuze voor de invulling van nieuwe gebieden.
…zoekt naar ‘meekoppelkansen’ om bij projecten van waterschappen ook te zorgen voor recreatie en het behalen van natuurdoelen.
…de waterwegen in de provincie beter met elkaar verbindt. Een voorbeeld hiervan is het Valleikanaal en de bijhorende beken en sloten. Een betere verbinding is beter voor vissen en voor de doorstroming. Het is ook een kans om water toegankelijker te maken voor recreatie, zoals kanoën.
…met de waterschappen een plan maakt voor de aanpak van watervervuiling. Bijvoorbeeld door dieselmotoren en lozing van recreatieschepen. Alle schepen hebben een vuilwatertank, maar deze tank wordt zelden gebruikt. Er komt meer voorlichting over het gebruik van deze tanks en een betere handhaving.
…ruimte geeft aan nieuwe technieken, zoals het hergebruik van meststoffen uit rioolslib. Ook willen we dat de provincie samen met gemeenten en drinkwaterbedrijven zorgt voor het realiseren van nieuwbouwprojecten met aangepaste watervoorziening. Zo wordt drinkwater alleen gebruikt op plekken waar dat echt nodig is en bijvoorbeeld niet voor het doorspoelen van het toilet.
…samen met het Rijk en de waterrecreatiesector zoekt naar oplossingen voor problemen met waterplanten, zoals woekerend fonteinkruid op de randmeren bij het IJsselmeer.
…blijft investeren in de aanleg van natuurlijke klimaatbuffers. Deze buffers helpen tegen weersextremen zoals hitte en overstroming. Samen met de landelijke Coalitie Natuurlijke Klimaatbuffers bekijkt de provincie welke locaties in Utrecht geschikt zijn voor het aanleggen van nieuwe klimaatbuffers.

Bodemdaling

De bodemdaling in de veenweidegebieden is nog steeds een onderschat probleem. Er dreigt een enorme schade aan gebouwen en aan infrastructuur door het regelmatig verlagen van het waterpeil. De oxidatie van het veen, die het gevolg is van een lage waterstand, levert een stevige bijdrage aan de opwarming van de aarde. Grote hoeveelheden koolstof uit de bodem komen zo namelijk in de atmosfeer.

De ChristenUnie vindt dat we fundamenteel anders moeten gaan werken om de bodemdaling flink te vertragen en zo mogelijk zelfs te stoppen. Bodem en water moeten hierbij sturend zijn. We moeten in sommige polders onderwaterdrainage aanleggen, in andere polders snel gaan experimenteren met andere teelten, het grondwaterpeil verhogen of teruggeven aan de natuur. In de Omgevingsvisie moet de provincie deze keuzes maken.

De ChristenUnie vindt dat de provincie:

…eerlijk moet communiceren dat peilverlaging een grens kent en dat het waterpeil in veel gebieden juist verhoogd zal moeten worden om aan de klimaat- en veiligheidsdoelstellingen te kunnen voldoen.
…verdienmodellen voor boeren met hoog water een kans moet geven. De provincie stimuleert economische ketens te stimuleren waardoor “natte teelt” voor landeigenaren een haalbare keuze wordt.
…in overleg met alle belanghebbenden per polder een plan opstelt waarin wordt beschreven op welke manier de bodemdaling wordt geremd.
…helpt bij ontwikkelen van innovatieve methodes om de bodem weer te laten stijgen, zoals teelt van veenmos.
…met de waterschappen werkt aan het oplossen van overstromingsrisico’s die ontstaan door de bodemdaling. Dit betekent ook dat in de meest laaggelegen delen van polders geen nieuwe bebouwing kan worden toegestaan.
…boeren in de diepste delen van het peilgebied te verplaatsen; eventueel door ruilverkaveling. Hierdoor komt meteen ruimte voor waterberging.