Stikstof - op zoek naar Perspectief

Door Hans de Harder op 1 juli 2022 om 21:31

Lees voor

Stikstof - op zoek naar Perspectief

Op 29 juni hadden we extra debat over de brieven van twee ministers en de ‘Startnotitie Nationaal Programma Landelijk Gebied’. Anders gezegd: we hadden het over stikstof. Het was natuurlijk een beladen debat, want de emoties lopen hoog op in het land.

Samenvatting

Dit is een ingewikkeld onderwerp en dus kost het mij weer veel woorden om alles goed te vertellen. Voor wie dat niet allemaal wil lezen, hierbij een samenvatting op de belangrijkste punten:

• Er is echt een probleem en dat moet worden opgelost. Dat probleem veroorzaken wij met zijn allen. We zijn over de grenzen van onze aarde heen met alles wat we gebruiken. Dus: dat is geen probleem van, voor of door de landbouw alleen. 
• Wij kunnen niet uitleggen dat er nu alleen doelen zijn voor de landbouw. Er moet ook veel gebeuren in ander sectoren zoals de industrie, het verkeer en de luchtvaart. Daar moeten we nu nog op wachten.
• Het kaartje in de startnotitie van de minister trekt alle aandacht. De opdracht voor de provincie Utrecht is daarin onverwacht hoog en die snappen wij ook niet goed. Wat wij wel snappen is dat dit voor veel onzekerheid en onrust zorgt bij de boeren in onze provincie en ons land.
• Zeker het percentage van 95% verlaging in het Natuur Netwerk Nederland is heel hoog. Wat ons betreft onrealistisch hoog. 
• De provincie Utrecht had al een goede aanpak bedacht, met veel steun en draagvlak. We zijn ook al op de goede weg met boeren die overgaan op agrarisch natuurbeheer, biologisch boeren en natuurinclusief boeren.
• Wij vinden het heel belangrijk dat alle partijen in het gebied met elkaar in gesprek blijven: boeren, natuurorganisaties en overheid.
• Het perspectief van de minister van LNV voor de boeren is vooral een ‘stip op de horizon’. De manier waarop we naar die stip toe gaan is onduidelijk. De route ontbreekt. Dat moet beter en concreter.

We dienden daarom met andere partijen moties in, die het allemaal haalden:

• De opdracht voor 95% verlaging van de stikstof uitstoot in Natuur Netwerk Nederland is te hoog.
• We vinden het belangrijk om samen met alle partijen uit het gebied te blijven werken aan verlaging van de stikstof uitstoot.
• We vinden dat we door moeten blijven werken aan verlaging van de stikstof uitstoot zoals we dat al deden in onze provincie.
• We moeten ons ook als provincie inspannen om bedrijven die sinds 2019 plotseling illegaal zijn te legaliseren. Het rijk heeft beloofd dat te doen, maar daar zit nog geen schot in.
• We moeten de boeren die al stappen hebben gezet in de goede richting ondersteunen om hun bedrijf voort te zetten.

Over de grenzen

Eerder schreef ik al een bijdrage over mijn eerste kanttekeningen bij de stukken van ons kabinet. Daar gaf ik al aan dat we over grenzen van onze aarde zijn. Dat heb ik tijdens het debat ook weer benadrukt. Kijkt u bijvoorbeeld hier of hier voor een korte en begrijpelijke uitleg van wat het probleem is op dit moment. Dat is dus zeker geen probleem van, voor of door de landbouw alleen. Met zijn allen zorgen we voor een teveel aan stikstof dat in de bodem terecht komt, met dus alle problemen die daarbij horen.

Helaas is het wel zo dat er dus ook vanuit de landbouw veel stikstof vrijkomt die in de omgeving terecht komt en voor problemen zorgt. Dat er daarom ook daar iets moet gebeuren is voor de ChristenUnie helder. Maar wie dan wat, hoeveel en waar moet doen: daar zijn we nog over in gesprek. De ‘Startnotitie Nationaal Programma Landelijk Gebied’ van minister Van der Wal gaat daar over.

De startnotitie – half werk

De startnotitie is op zich goed te lezen en begrijpen, maar is toch half werk. Er staat in dat er nu alleen doelen voor stikstof voor de landbouw zijn. Later moeten er nog doelen komen voor klimaat en schoon water. Ook komen er nog doelen voor andere sectoren zoals verkeer, industrie en luchtvaart. Zeker dat laatste vinden wij niet uit te leggen. Zoals gezegd is dit een probleem van ons allemaal en nu kijken we met zijn allen alleen naar de landbouw. En volgens ons kun je de doelen voor de landbouw alleen bepalen, als je ook de doelen voor de rest weet. Eerder dienden we daar al een motie voor in die een meerderheid haalde en ook nu weer hebben we hier in een motie aandacht voor gevraagd. Ook die motie kreeg weer een meerderheid en is aangenomen.

Kaartje

In de startnotitie staat ook een kaartje met gekleurde gebieden. Elke kleur staat voor een percentage waarmee de stikstofuitstoot moet worden verlaagd. Van dat kaartje zijn wij geschrokken. De opdracht van de minister voor onze provincie is veel hoger dan wij zagen aankomen. We zijn natuurlijk al een tijd bezig met de ‘gebiedsgerichte aanpak’. Daarin werken we samen met mensen uit de gebieden aan een plan om de uitstoot te verlagen. We kijken daarbij naar de beschermde ‘Natura 2000 gebieden’ en wat er nodig is om daar de natuurdoelen te halen. In het kaartje van de minister stond nu plotseling ook een heel hoog percentage (95% verlaging van de uitstoot) voor het Natuur Netwerk Nederland (NNN-gebieden). Wat ons betreft is dit een veel te hoog percentage voor deze gebieden. Samen met andere partijen dienden we een motie in waarin we dat uitspreken. Die motie is aangenomen.

Doorgaan op de ingeslagen weg

De motie over de percentages voor de NNN-gebieden zou kunnen uitgelegd alsof wij willen stoppen met werken aan verlaging van de stikstof uitstoot. Dat is zeker niet het geval. De problemen in de natuur zijn daar echt te groot voor. En in april van dit jaar stelden wij met zijn allen nog het ‘Handelingskader gebiedsgerichte aanpak stikstof’ vast in Provinciale Staten. Hierin staat precies beschreven waarom we werken aan verlaging van de stikstof uitstoot en hoe we dat willen doen. Die aanpak is breed gedragen in de provincie Utrecht en beschrijft alles wat wij belangrijk vinden in de aanpak. Daarom dienden we ook hiervoor een motie in met andere partijen om vooral door te blijven werken op de ingeslagen weg. Ook die motie heeft een ruime meerderheid gehaald. 

Om echt vooruit te komen zijn er nog wel een paar randvoorwaarden om goed in te vullen. Wij hebben de volgende genoemd en ook hiervoor weer moties ingediend met ander partijen:

• Er zijn nu bedrijven die zich altijd netjes aan de wet hebben gehouden, maar sinds de uitspraak van de Raad van State in 2019 plotseling illegaal geworden zijn. Deze bedrijven valt in feite niks te verwijten. De Rijksoverheid heeft beloofd en in een wet vastgelegd dat zij dit probleem gaan oplossen. Maar dat duurt nu wel erg lang. Daarom zijn we blij dat de motie die oproept om ook als provincie een poging te doen om daarbij te helpen is aangenomen.
• We hebben alle partijen nodig om in de gebieden resultaat te halen. We dienden een motie in om dat te onderstrepen. Die werd aangenomen met een ruime meerderheid.

Perspectief voor boeren

Door alle ontwikkelingen en veranderende wetgeving in de afgelopen jaren is er veel veranderd en zal er nog veel veranderen voor de boeren. Klimaatverandering, bodemdaling, regels voor schoner water en veranderende voorwaarden voor Europese subsidies. Zomaar een greep uit de onderwerpen waarmee zij worden geconfronteerd. Daarbij ontmoeten wij een grote groep boeren die graag mee wil werken aan een gezonde toekomst voor hun bedrijf. Maar de manier waarop en de voorwaarden waaronder zijn onduidelijk. Op veel van die voorwaarden hebben de boerenbedrijven ook geen of weinig grip. Zij leveren producten voor een wereldmarkt en zijn de afgelopen jaren door banken, andere bedrijven en veranderende wetgeving begeleid naar grotere bedrijven met meer vee. Tot over de grenzen van wat onze natuur kan dragen (en zoals gezegd: dat geldt zeker niet alleen voor de landbouw, daar doen wij allemaal aan mee). De provincie Utrecht heeft daarom al sinds 2018 een landbouwvisie die uitgaat van een natuurinclusieve, circulaire, klimaatneutrale én economisch rendabele landbouw. Oftewel: een landbouw binnen de grenzen van de aarde waarin wel ‘gewoon’ een goede boterham te verdienen is. Dat is een lange en ingewikkelde weg, waarvan wij ook niet altijd goed weten hoe we die moeten afleggen. We hoopten daarom op een helder perspectief vanuit het ministerie van LNV. De brief van de minister geeft wel een stip op de horizon voor de landbouw waar de visie van de provincie Utrecht heel goed in past. Maar helaas ontbreekt het echte perspectief nog. De weg die we gaan bewandelen en de manier waarop we de boeren gaan helpen bij concrete stappen hebben we nog niet helder. En dat is een gemiste kans op het moment dat er wel een Startnotitie Nationaal Programma Landelijk Gebied ligt.

Voor onze fractie is wel zeker dat we binnen de kaders van onze landbouwvisie vooruit moeten. Ook willen we de koplopers in deze omslag ondersteunen in de gebiedsgerichte aanpak. Daarom dienden wij ook daarvoor een motie in met andere partijen die werd aangenomen.

Tot slot

De afgelopen weken is duidelijk geworden dat er bij de boeren, in de tweede kamer en in de provincies flinke vraagtekens zijn bij de manier waarop we doelen moeten gaan bereiken. Ook is duidelijk dat er wel doelen bereikt moeten gaan worden. Ik hoop en bid dat dit in samenwerking met alle partijen zal gaan. Ik denk ook echt niet dat er met de aanpak in Utrecht zomaar even een oplossing op tafel ligt. Ook daar zullen pijnlijke en stressvolle processen en gesprekken gevoerd gaan worden. Maar laten we vooral dat gesprek blijven voeren. Onze fractie staat daar in ieder geval van harte voor open. Neem dus gerust contact op: hans.de.harder@provincie-utrecht.nl.