Landbouw is erg belangrijk. Niet alleen als scheppingsopdracht, maar ook als economische sector en drager van natuur en landschap. Tegelijk ligt daar een groot risico. Al snel schilderen we agrarische ondernemers af als vervullers van allerlei provinciale dromen. Boeren moeten dan zorgen voor lekker eten, meer weidevogels, grotere biodiversiteit en idyllisch grazende koeien in de wei. En het mag allemaal geen overlast geven. En het moet duurzaam en energiezuinig zijn. En goed voor het milieu. En financieel graag ook nog gunstig. Dat is allemaal wat veel en doet geen recht aan de sector.

De ChristenUnie heeft een lans gebroken voor een positieve visie. Daarbij konden we dankbaar putten uit de recente Landbouwvisie van minister Carola Schouten. Daarin staan twee dingen centraal: het gebruiken van boerenverstand en het inzetten op kringlooplandbouw. Die visie van de rijksoverheid biedt veel aanknopingspunten voor de provincie Utrecht. 

Dat de kritiek op de visie van CDA-gedeputeerde Mirjam Maasdam breed was, bleek bij de stemmingen. PS brachten liefst 23 amendementen en moties in stemming om de Landbouwvisie aan te scherpen, daarvan werden er twaalf aangenomen. De ChristenUnie deed hierin ijverig mee en was (mede)indiener van dertien voorstellen, daarvan werden er tien aangenomen.

Arne Schaddelee

Hieronder volgt de complete bijdrage van de ChristenUnie aan het debat over de Landbouwvisie

Voorzitter, Aan deze visie is jaren hard gewerkt. Dank daarvoor!

Het is misschien wel het belangrijkste beleidsdocument van gedeputeerde Maasdam. En we praten er heel wat uur over. En terecht. Om de Duitse staatsman Otto von Bismarck te citeren: “Het is een dwaling, handel, landbouw en nijverheid van elkander te willen scheiden. Wij moeten samen bloeien, of wij gaan samen te gronde!”

Trouwens, gisteren herinnerde onze dominee mij aan nog iets anders. In Genesis 1, het begin van de Bijbel, lezen we over de schepping van planten, bomen en dieren. Als laatste schept God de mens. En weet u wat de eerste taak was die God gaf aan de mens? Het beheren van de dieren!

Goede landbouw is belangrijk voor ons allemaal. Dat staat vast. Tegelijk is dat precies het dilemma. Ook in deze Landbouwvisie koppelen we alle maatschappelijke uitdagingen aan ‘de landbouw’.  Daarmee maken we van de boer een schaap met vijf poten die nauwelijks ruimte heeft om te ondernemen. En door de stip in het toekomstbeeld op 2050 te zetten, maken we veel doelen vaag en ver. Echte keuzes en scherpe doelen ontbreken.

Voorzitter, u kent onze Staten, wij zijn nooit te beroerd om een beetje te helpen. Waar gaat het om in de Landbouw? Allereerst om goed en gezond voedsel. Afgelopen zaterdag was de afsluiting van de Landelijke fruitplukdagen. Op de Achterdijk in Bunnik hebben onze kinderen hun eigen appels geplukt. Wij waren beslist niet alleen. Heel veel burgers en buitenlui gingen op pad. Het bevestigde voor mij weer hoe geweldig mooi het is om bij tuinders en boeren over de vloer te komen. Te zien waar ons voedsel vandaan komt. Het deed mij denken aan mijn allereerste baantje als jochie van twaalf bij boer Hofland. Ik zag kalfjes geboren worden, kloofde hout en voerde varkens. Het zijn onmisbare pijlers onder onze welvaart!

Korte ketens en korte lijnen tussen boeren en burgers, mét de daarbij behorende verdienmoddelen: daar is de transitie van de landbouw bij gebaat. De visie noemt nu wat cijfers: 1% van de consumptie zou nu slechts regionaal zijn, terwijl 18% van de burgers het zou willen. Vervolgens noemt de visie géén ambitie, maar wél een actie: we gaan het gebruik van streekproducten in het provinciehuis stimuleren… Dat is niet zo scherp, maar gelukkig daagde de gedeputeerde ons uit om met een motie te komen.

Wie met ondernemers in de land- en tuinbouwsector praat, proeft al snel frustratie over de overheid. Ondernemers zien altijd kansen. Maar een overheid die voortdurend nieuwe regels en regelingen over deze sector uitstort, maakt het hen niet makkelijk. Andere provincies werken daarom, via de gebiedscommissies, met Landbouwcoaches om de boeren te helpen om – zelfs ondanks alle complexe regels – de juiste strategische keuzes te maken.

Landbouw koppelen we vaak aan beheer van ons cultuurlandschap en de natuur. Dat is een belangrijke taak. Van ondernemers die zich bewust zijn van hun maatschappelijke verantwoordelijkheid mogen we verwachten dat ze hierin hun verantwoordelijkheid nemen. Maar dat hoeft niet altijd gratis. Dit is een maatschappelijk belang, en daarvoor mag de overheid best de knip trekken.

Rond Zonnevelden komen er complexe vragen op ons af. Wij onderstrepen hier vooral het belang van de duurzaamheidsladder. En de noodzaak om snel tot integraal provinciaal beleid te komen.

Deze Landbouwvisie is nogal beschrijvend. We beschrijven dat de wereld rond is. En dat er bloempjes en bijtjes zijn. En dat zijn allemaal heel erg ware dingen, waarmee bij niemand het oneens kan zijn. En dus stellen we dat vandaag samen vast. Maar, de echt spannende, politieke keuzes die volgen later nog in een Samenwerkingsagenda. Het stellen van kaders en het maken van keuzes is primair aan PS. Omdat veel van die concrete kaders en keuzes in de Samenwerkingsagenda komen, willen we die agenda graag laten vaststellen in PS en steunen we de motie op dat punt.

Wat de ChristenUnie betreft is een snelle transitie van de landbouw noodzakelijk. Vanuit Europa en het Rijk komt er beweging en het is zaak dat we daar als provincie goed op inspelen.

Het zal u niet verbazen dat de ChristenUnie met grote vreugde kennis heeft genomen van de visie waarmee het kabinet recent kwam. In die visie staan 2 dingen centraal: boerenverstand en inzet op Kringlooplandbouw. “Bij kringlooplandbouw komt zo min mogelijk afval vrij, is de uitstoot van schadelijke stoffen zo klein mogelijk en worden grondstoffen en eindproducten met zo min mogelijk verliezen benut. Het kabinet wil de omslag bewerkstelligen met behoud van de wereldwijde sterke positie van de Nederlandse land- en tuinbouw.(citaat Landbouwvisie)" Wij worden daar wel warm van…

Voor de ChristenUnie is niet alleen snelheid belangrijk, maar ook een integrale koppeling aan natuurbeleid. Op weg naar natuurinclusieve landbouw is het goed om provinciaal samen te werken met NMU en LTO in het Actieplan duurzame landbouw met natuur.

Op het punt van integraal en regionaal beleid zetten we nu kaarten op de regiodeals. Toch nog een vraag aan de gedeputeerde: Het is een groot risico dat we hier als provincie geen plan-B hebben. Wat komt er terecht van onze provinciale ambities als de regiodeals onverhoopt mislukken?

Gezondheidsbevordering zien we als een integraal onderdeel van landbouwbeleid. Om die reden betreuren we het dat deze visie stelt dat hier geen actieve rol is weggelegd voor de provincie. En ook het steeds urgenter wordende probleem van bodemdaling, mag van ons steviger worden opgepakt.

Voorzitter, ik begon mijn betoog met het belang van landbouw en een goede landbouwvisie. Laat ik afsluiten met het relativeren van dat belang. In de ‘Ballade van de boer’ van Werumeus Buning ontmoeten we de boer tegen de achtergrond van de wereldgeschiedenis. Wat er ook gebeurde, steeds klinkt het weer “En de boer, hij ploegde voort.” Die boer weet: hij zal ploegen, zaaien en maaien. Maar op het weer en op de groei heeft hij weinig invloed. Daarin weet hij zich afhankelijk van God. En, desondanks: “de boer, hij ploegde voort”!