Toen wij als fractie de portefeuilles verdeelden, dacht ik de meeste tijd te gaan besteden aan de energietransitie. Een enorme opgave waar heel veel aan vast hangt (daarover in een volgende nieuwsbrief meer). Mijn portefeuille milieu had ik niet bovenaan de lijst staan qua tijdsbesteding.

De uitspraak van de Raad van State over de PAS van eind mei vorig jaar veranderde dat. En zo was ik de afgelopen tijd vooral heel druk met de stikstofproblematiek. Stukken en debatten volgen elkaar in hoog tempo op en de landbouw staat daarbij volop in de schijnwerpers. Zelfs op een manier die leidde tot grootschalige boerenprotesten. Voor onze fractie was dat de reden om een aantal boeren uit onze achterban op te zoeken, via een oproep in de nieuwsbrief.

We startten op een woensdagochtend bij een melkveebedrijf in Meerkerk (gemeente Vijfheerenlanden, dus nog maar net onderdeel van onze provincie). Samen met Harrie Wolting werd ik gastvrij ontvangen door een jong boerengezin. De boer des huizes was, vanuit een andere functie bij een agrarisch adviesbureau, goed ingevoerd in de problemen en oplossingsrichtingen. Ik was hier vooral onder de indruk van het detailniveau waarop er inzicht is in de milieu-effecten van het bedrijf. Een dikke rapportage wordt hiervoor jaarlijks opgemaakt en aangeleverd aan de afnemer van de melk. Verder was dit een bedrijf waar niet direct zorgen waren over de eigen toekomst, maar wel over het toekomstperspectief van de sector als geheel.

Diezelfde woensdag klopten Henriette Rikkoert en ik aan bij een melkveebedrijf in Nieuwer ter Aa. Wederom een jong boerengezin met een melkveebedrijf. Deze boer had ook drie andere boeren uit de directe omgeving uitgenodigd, allemaal op een of andere wijze actief voor belangenorganisaties. Verder sloot een lid van de lokale fractie van de ChristenUnie aan. Het was een indringend gesprek over de onduidelijkheid die er is over de toekomst van de bedrijven. Welke keuzes moeten deze boeren nu maken om straks een gezond en toekomstbestendig bedrijf te hebben?  Zeker in een gebied dat kampt met bodemdaling en waarvoor dus ook investeringen en/of grote veranderingen nodig zijn. Ook schrok ik hier van de mededeling dat een aantal aanwezigen nog een tweede inkomen nodig heeft om goed van te kunnen leven. Alleen het melkveebedrijf was daarvoor niet voldoende.

Een week later bezocht ik samen met Nelly de Haan een pluimveehouder in Rhenen. Deze boer is zeer actief als vertegenwoordiger van zijn sector. Hij heeft hier een zeer bewuste keuze gemaakt om tijd te investeren in de toekomst van de boeren. Deze boer had voor zichzelf geen grote zorgen over de toekomst, maar hij wilde toch met ons in gesprek. Wat er bij de boeren gebeurt, gaat hem aan het hart. Hij liet ook blijken dat hij vanuit de politiek erkenning mist voor alles wat er in de afgelopen jaren door de boeren al is gedaan om uitstoot en milieubelasting te beperken. Ook vroeg hij kritisch te kijken naar welke natuur we eigenlijk om welke reden willen beschermen.

Ik sloot de ronde af in Renswoude, samen met Kees de Heer. Wethouder Sander van ’t Foort had twee boeren gevraagd om met ons in gesprek te gaan. We begonnen bij een prachtige boerderij met een wat oudere melkveehouder. Onze gastheer nam geen blad voor de mond en hij sprak zijn grote zorgen uit. De afgelopen decennia heeft hij zijn vak zien veranderen en hij maakte zich zorgen over de toekomst voor zijn opvolgers. Ook sprak hij zijn twijfels uit over de energie die wordt gestoken in het natuurbeheer en -herstel. Het leidde tot de uitnodiging van Kees de Heer om eens met een natuurorganisatie in de buurt op pad te gaan.

Aan het eind van de middag bezochten we nog een biologische zorgboerderij, met onder andere legkippen. Hier kwamen alle verhalen samen. Verhalen over de inspanningen die de boeren de afgelopen jaren hadden gedaan, over de noodzaak om nieuwe manieren en wegen te vinden om voldoende geld te verdienen, over het gedetailleerde inzicht dat er bij de boeren is in de milieu-effecten van hun bedrijf, over het beleid van de afgelopen jaren dat lange termijn investeringen zeer onzeker maakt en over de zorgen die er zijn over de groeiruimte voor boeren als stikstofruimte bij de boeren opgekocht kan worden, bijvoorbeeld door industriële bedrijven.

Al deze informatie heb ik namens de fractie meegenomen in mijn inbreng in het stikstofdebat. Die bijdrage staat eveneens op deze website.

Namens de hele fractie wil ik alle boeren en hun gezinnen bedanken voor de gastvrijheid en de openheid. De gesprekken waren soms pittig en confronterend, maar altijd met een open blik naar de toekomst. Ik heb groot respect voor de boeren die ik heb mogen spreken. Respect voor hun positieve grondhouding om te werken aan oplossingen en respect voor de wijze waarop zij allemaal werken aan een toekomstbestendig boerenbedrijf. Ik wens hen veel zegen toe, zowel zakelijk als privé.

Hans de Harder